I wojna światowa – Szadek

I wojna światowa – Szadek

I wojna światowa to czas dla nas obecnie żyjących tak odległy, bo ponad 100 lat temu, że czasem już nas tak nie przeraża. W dobie dzisiejszego terroryzmu ta wojna, jakby straciła swoje okrucieństwo. Jednak, jeśli się chwile się zastanowimy i zadumamy to będziemy wiedzieć, że żadna wojna nie jest mniej czy bardziej okrutna. Na każdej giną ludzie, zwłaszcza młodzi poborowi, nie wszystkie rodziny wiedzą nawet gdzie są pochowani, bo wielu z nich jest bezimiennych. I wojna światowa pochłonęła 10 milionów ludzkich istnień a ich groby rozrzucone są po całej Europie.  Wielu spośród nich spoczywa na 178 cmentarza województwa łódzkiego, wiele z nich jest zapomnianych i rzadko odwiedzanych. Aż 200 tysięcy zabitych żołnierzy na zawsze zostało pod Łodzią. Po lasach do dziś widać zarysy okopów, a pod nogami walają się odłamki pocisków sprzed niemal stu lat.

W jeden wrześniowy dzień i my zawędrowaliśmy na tereny walk związane z I wojną światową. Najpierw trochę historii zaczerpniętej z ,,Biuletynu Szadkowskiego”, bo właśnie na ziemie Szadkowską się udaliśmy :

,,Udany zamach na następcę tronu austro – węgierskiego Franciszka Ferdynanda, dokonany 28 czerwca 1914 r. przez grup spiskowców serbskich, doprowadził do (i tak już od dawna spodziewanego) starcia między dwoma imperiami. Austriackie wojska, podżegane przez sojusznika niemieckiego, parły do rozprawy z Serbią , którą obwiniano za zamach. Konflikt austro- serbski w dwa miesiące przerodził się w wojnę ogólnoeuropejską.  Nikt się też nie spodziewał, iż okolice Szadku stan się wkrótce miejscem walk w nadchodzącej wojnie. 2 sierpnia 1914 r., drugiego dnia po wypowiedzeniu wojny Rosji, oddziały carskie opuściły tereny nadgraniczne, w tym Wielu i Sieradz, wycofując się w stronę Wisły, to zachęciło z kolei Niemców do zajęcia tych obszarów. W sierpniu teren ten wielokrotnie przechodził z rąk do rąk. Jak wspomina ks. W. Pogorzelski „w okolicy odbyła się większa potyczka pod Szadkiem oraz potyczki z Rosjanami pod Zduńską Wolą i Widawą. Rannych przewożą do szpitala sieradzkiego obróconego na szpital ,,wojskowy”.

Uderzenie niemieckie pod Włocławkiem rozpoczęło „operację łódzką ” 11 listopada 1914 r. Osi działa stały się drogi: Warta–Szadek i Sieradz– Zduńska Wola. Rozpoczęły się ciężkie walki pozycyjne w okolicy Szadku, trwające do końca listopada. Front przebiegał w tym czasie wzdłuż linii Widawa–Zduńska Wola–Szadek, a następnie łukiem w okolicy Łobudzic do Lutomierska”.

Po tych walkach w rejonie Szadku pozostały widoczne ślady w postaci rowów, umocnień i cmentarzy wojskowych. Na obszarze dzisiejszej gminy Szadek znajdowało się prawdopodobnie 10 cmentarzy i 2 mogiły zbiorowe, wiele z mogił pewnie nigdy nie zostanie odnalezionych. Do dzisiaj zachowały się trzy cmentarze, większość została zlikwidowana podczas ekshumacji w 1938 roku.

Szadkowice

Szadkowice

Szadkowice

Szadkowice

My podczas naszej wędrówki odwiedziliśmy cmentarz w Szadkowicach. Jest on położony na skraju lasu za wsią, po wschodniej stronie asfaltowej drogi nr 473 z Szadku do Zduńskiej Woli. Od północy s siaduje z gruntami uprawnymi (oddzielony od nich jedynie wąskim pasem drzew), od wschodu i południa otoczony jest lasem. Teren cmentarza jest płaski, a jego powierzchnia wynosi 0,029 ha. Ma kształt prostokąta o wymiarach 24 m na 14,5 m. Cmentarz ma układ regularny, z nagrobkami ułożonymi w rzędach. Pierwotnie wydzielone były trzy kwatery, dwie mniejsze ułożone względem siebie symetrycznie, o wymiarach 4,5 x 2,5 m i jedna większa o wymiarach 12 x 2,5 m (rys. 2). Pochowanych było tu wówczas 20 żołnierzy armii niemieckiej i 1 żołnierz armii austro-węgierskiej, poległych 21, 30 listopada i 1 grudnia 1914 r.

Rys. 1. Usytuowanie cmentarza w Szadkowicach na tle szlaków komunikacyjnych.

Rys. 1. Usytuowanie cmentarza w Szadkowicach na tle szlaków komunikacyjnych.

Rys. 2. Szkic sytuacyjny cmentarza w Szadkowicach z 1926 r.

Rys. 2. Szkic sytuacyjny cmentarza w Szadkowicach z 1926 r.

źródło: Archiwum Państwowe w Sieradzu.

20150919_174712

Jak podają źródła, cmentarz odnowiono i oczyszczono w 1991 roku. Nie zachowano jednak pierwotnego układu mogił, postawiono wówczas środku cmentarza granitowy obelisk o wysokości około 1,5 metra z wyrytym napisem ,,1914”. Obecnie cmentarz jest już nieco zaniedbany, brak widocznych alejek a zarośla i trawy zrobiły swoje. Na owym cmentarzu nie ma żadnego pomnika, który byłby wpisany do rejestru zabytków, ale wszystkie mogiły maja ogromne znaczenie historyczne i należy się o nich pamiętać.

20150919_174721 20150919_174515 20150919_174522 20150919_174531 20150919_174548 20150919_174600 20150919_174616 20150919_174659

Napisy na płytach nagrobnych, znajdujących się na cmentarzu w Szadkowicach

Wehrm Paul Beÿer 2 Komp. Ldw. Brig. Ers. Batl. 48 † 20. Nov. 1914

Unterofiz. Hermann Seiferl 2. Komp. Ldw. Brig. Ers. Batl. 48 † 20. Nov. 1914

Ein Kamerad vom 3 mob. Ldstm. Inf. Batl. Coblentz † 21. Nov. 1914

Ldstm Hermann Paufe 4 Komp. Ldstm. Inf. Batl. Posen III † 21. Nov. 1914

Ldstm. Michael Fornalkiewicz 3 Komp. Ldstm. Inf. Batl. Posen III † 21. Nov. 1914

Ein Kamerad vom 3 mob. Ldstm. Inf. Batl. Coblenz † 21. Nov. 1914

Ldstm. William Ruramski I Komp. Ldstm. Inf. Batl. Kattowiz † 21. Nov. 1914

Master Kamerad vom Kuk…. Iac….1..5……..† 1914

Kasimir Naglak Komp.1 Ldst. Inf. Batl. Rawitsch

Willi Lizkfeld Inf. Rat. 1914

Ein Kamerad vom Ldstm. Inf. Batl. Neusalz † 21. Nov. 1914

Ein Gefreiter vom Ldstm. Inf. Batl. Neusalz † 21. Nov. 1914

Ein Kamerad vom Ldstm. Inf. Batl. Neusalz † 21. Nov. 1914

Ldstm. Friedrich Steinbüchel 4 Komp. 3. mob. Ldstm Inf. Batl. Coblenz † 21. Nov. 1914

Unterofiz. Gustaw Reinert 2. Komp. Ers. Batl. Ldw. Inf. Rgl. 19 † 21. Nov. 1914

Unterofiz. Johan Nabor 4 Komp. Ldstm. Inf. Batl. Posen III † 21. Nov. 1914

Ein Gefreiter vom Ldstm. Inf. Batl. Neusalz † 21. Nov. 1914

Ldstm. Theodor Becker 1. Komp. 3. mob. Ldstm Inf. Batl. Coblenz † 21. Nov. 1914

izerelaw Rudolf Strebel I Komp. Ers. Batl. ….Inf. Reg 19

Gen. Karl Mania, 20 Nov. 1914, 3 Komp. Ldsm. Inf. Batl. Posen 3 und Kameraden

Wehrm. Reinhard Slenger 2. Komp. Ldw. Brig. Ers. Batl. 41 † 22. Nov. 1914

Underofiz. Ludwig Gühl ….Komp. Inf. Rgl. 14 20. Nov. 1914

Wehorm Hugo Pollmet 1. Komp. Ldw. Brig. Ers. Batl.48

Ein deutscher Krieger † Nov. 1914

Geh Ribbe, Geir Bluzke, Fnilier Badura 4. Komp. Funiher Rgl 34, Wehrm Herman Schmidt 3 Komp. Ldw. Brig. Ers. Batl. 48, Wehrm Emil Remh Wolf 1 Komp. Ldw. Brig. Ers. Batl. 48, Rest Heuschemer 12 Komp. Inf. Rgl. 42 † 30. Nov. 1914

 

Kolejnym cmentarzem, który w sumie znajduje się całkiem niedaleko jest cmentarz w lesie Szadkowskim.  Cmentarz ów jest zlokalizowany na zachód od wsi Tarnówka, we wschodniej części lasu Szadkowskiego, około 1,5 km na północ od drogi nr 710 Szadek- Lutomiersk.

Rys. 3. Usytuowanie cmentarza w Lesie Szadkowskim na tle szlaków komunikacyjnych.

Rys. 3. Usytuowanie cmentarza w Lesie Szadkowskim na tle szlaków komunikacyjnych.

Jego odnalezienie nie jest proste, gdyż nie jest on widoczny ani w żaden sposób oznaczony. Jedyna podpowiedzią może być skupisko wyższych sosen w jego regionie. Nie jest on także dostępny z żadnej drogi, ponieważ od najbliższej drogi oddziela go las i pole. Trzeba maszerować polem na skraju lasu i tak około w połowie drogi zobaczymy wąskie przejście przez rów. Przechodząc na drugą stronę po prawej stronie zobaczymy ,,budkę wartowniczą” od której prowadzi leśną dróżka w głąb lasu. Kierujemy się tą dróżką i znów w połowie drogi zbaczamy na lewo i idąc powinien się nam ukazać cmentarz a raczej to, co z niego zostało.

Rys. 4. Szkic sytuacyjny cmentarza w Lesie Szadkowskim z 1926 r.

Rys. 4. Szkic sytuacyjny cmentarza w Lesie Szadkowskim z 1926 r.

źródło: Archiwum Państwowe w Sieradzu.

Cmentarz miał kształt czworoboku o wymiarach 20x20m, i powierzchni 0,04 ha. Według danych z Wydziału Polityki Społecznej Łódzkiego Urzędu Wojewódzkiego w Łodzi było tam pochowanych 63 żołnierzy niemieckich poległych w dniach 20-21 i 30 listopada 1914 roku. Po ekshumacji i przeniesieniu zwłok z mogił zbiorowych spoczywa tutaj nie mniej niż 157 żołnierzy. Cmentarz ten podobno wiele ucierpiał w 1945 roku kiedy to żołnierze Armii Czerwonej ,,rozstrzeliwali” płyty nagrobne.

20150926_125321_HDR 20150926_125119_HDR 20150926_125128_HDR 20150926_125202_HDR 20150926_125222_HDR 20150926_125246_HDR

Niestety w chwili obecnej trudno doliczyć się choćby 10 grobów, zniekształceniu uległ również zarys czworoboku, na którym miał się opierać kształt cmentarza- pozostały jedynie dwa słupki stanowiące zapewne kiedyś bramę. Ogrodzenie nie istnieje, imituje je rów okalający cmentarz. Prawie po środku cmentarza ustawiony jest obelisk z widniejącą na nim datą 1914, zachowała się jedna czytelna płyta nagrobna. Jedyny, wspomniany wcześniej zachowany napis brzmi:

„… Kless….. t

Herman Dre….. 4 Komp. Ers. Batl. Res. Inf. Regt. 19 † 30. Nov. 1914

 

Udało się nam znaleźć w pewnym opracowaniu nazwiska osób pochowanych na cmentarzu, które zostały uzyskane z materiałów archiwalnych:

Pion. Bauner Johann Ldw,

Pion. Kp. 19; Ers. Res. Sigert Herman 2/Ers.

Batl. R. J. R. 19; Musk. Czech Jgnatz 2/Ers.

Batl. R. J. R. 19; Whrm. Nosuta Samuel 4/Ers.

Batl. R. J. R. 19; Vze. Fldw. Von der Maaseen Ludwig Ldst. J.

Batl. Aachen; Utffz. Kempff Karl Ldst. J.

Batl. Aachen; Ldst. Konen Karl Ldst. J.

Batl. Aachen; Ldst. Schweitzer Kornelius Ldst. J.

Batl. Aachen; Ldst. Dress Joseph Ldst. J.

Batl. Aachen; Claus 2/ Btl. Inf. Ers; Ers. Klesse Paul 4/ Res.

Rgt. 2 Rosen

oraz 19 żołnierzy niezidentyfikowanych.

 

Cały teren cmentarz jest porośnięty krzakami i wymaga bardzo gruntownych prac porządkowych, miejmy nadzieję, że może kiedyś, jak tam wrócimy stanie się cud i będzie czyściej i ładniej.


Postanowiliśmy poszukać pozostałości po I wojnie światowej i froncie wschodnim. Linia frontu jest bardzo rozległa, więc nasze badania prowadziliśmy „na wyrywki” tuż obok pobliskich wiosek i osad. Po zaciekłych walkach na tych terenach spodziewaliśmy się odnaleźć jakieś ślady po bitwie. Jakie było nasze zdziwienie, kiedy ta ziemia odsłoniła dla nas „skarby” zupełnie inne niż się spodziewaliśmy! Jak widać na zdjęciach artefakty pochodzą z o wiele wcześniejszego okresu niż I wojna światowa. Najstarsza moneta pochodzi z 1810 roku. Więc jest niemal sto lat wcześniejsza od wydarzeń, które poszukiwaliśmy. Kolejne monety wprawdzie są późniejsze, ale i tak to XVIII wiek a nie początek XIX!. Niespodzianka, ale jaka miła! Guzik to czasy napoleońskie na awersie ma liczbę 6. Niestety w tej żyznej ziemi, monety uległy znacznej korozji.  

2015-09-24_14.58.56 2015-09-24_14.30.22 2015-09-24_14.33.04 2015-09-24_14.48.46 2015-09-24_14.52.02

 

Zmieniamy miejsce. Tu znowu niespodzianka! Znajdujemy kule muszkietowe zacznie starsze niż walki toczące się tu walki. Kolejna niespodzianka to ważący 8.2 kilograma dysk z ołowiu. Dysk był wytapiany w jakimś naczyniu w kształcie dzisiejszej patelni. Przypuszczamy, że to „zapas” ołowiu na kule do muszkietu. Kolejne elementy zupełnie niepasujące do walk z I wojny światowej. Jednak dla nas są to wyjątkowo ciekawe znaleziska. W końcu trafiamy na pozostałości z I wojny. Kilka łusek od niemieckiego karabinu Gewehr 98.

Przepisowym karabinem Armii Cesarstwa Niemieckiego w czasie I wojny światowej był Gewehr 98 (Gew98). Był to typowy karabin początku XX wieku o długości 1250 mm, z lufą długości 740 mm. Doświadczenia wojenne wykazały, że tak długa lufa jest zbędna, a karabin za długi.

Odnajdujemy też ołowiane kulki, które wypełniały pociski artyleryjskie stosowane przeciw piechocie, czyli szrapnele. Znajdujemy pięknie grawerowaną łyżkę, z jakiego może być okresu niestety nie wiemy. Miłym zaskoczeniem są dla nas kopiejki rosyjskie z początku XIX wieku wiec na pewno z frontu którego poszukiwaliśmy. Ta malutka nieczytelna monetka to zdaję się „Boratynka”

monety

monety

8.2 kg ołowiu

8.2 kg ołowiu

znaleziska

znaleziska

zbliżenie na monety

zbliżenie na monety

kule muszkietowe i szrapnelowskie

kule muszkietowe i szrapnelowskie

Gewehr 98 (Gew98)

Gewehr 98 (Gew98)

 

Boratynka (boratynek) – popularna, nieoficjalna nazwa miedzianego szeląga Jana Kazimierza, bitego w Rzeczypospolitej w latach 1659–1668.

Awers - Wikipedia

Awers – Wikipedia

Awers - Wikipedia

Awers – Wikipedia

 

Jak widać miejsce na dalsze badania wyjątkowe. Wracamy tam w najbliższym terminie. Być może pokażemy wam o wiele więcej ciekawych znalezisk. 

 

Pamiętajmy o takich miejscach i otaczajmy je opieką, pójdźmy, choć w dzień zaduszny zapalić małą świeczkę za tych, którzy walczyli w obronie kraju i za tych, którzy byli przeciwko nam. Wojna to okrucieństwo a ludzie ginący na niej, niezależnie od narodowości proszą o pamięć.

 

Share Button

Dodaj komentarz