Kazimierz Śmierzchalski z Koźminka – Niezłomny żołnierz

Kazimierz Śmierzchalski z Koźminka – Niezłomny żołnierz

(8,02,1899 r. – 22,06,1942 r.)

Życiorys spisany przez rodzinę Pana Kazimierza.

tekst został uzupełniony przez naszą Redakcję.

Redakcja pragnie gorąco podziękować Panu Wacławowi Olejnikowi z Liskowa wnukowi Kazimierza Śmierzchalskego, za opracowanie tekstu i udostępnienie zdjęć, oraz dokumentów z archiwum rodzinnego.

Kazimierz Śmierzchalski s. Franciszka i Franciszki z Pewińskich urodził się dnia 8. 02.1899 r. w miejscowości Dakowy Mokre – wieś w woj. wielkopolskim, powiecie nowotomyskim w gminie Opalenica, 6 km na południowy wschód od Opalenicy, 10 km na południe od Buku. Jako niespełna dwudziestoletni chłopak uczestniczył aktywnie w Powstaniu wielkopolskim. Brał udział w walkach od 6.01.1919 na terenach okolic Grodziska i Opalenicy.

OD REDAKCJI:

W archiwach rodzinnych odnaleziono dokument z datą 8 november 1933 r. wydany przez Urząd Wojskowy w Berlin-Spandau. Z tego dokumentu wynika, że Kazimierz Śmierzchalski brał udział również w I wojnie światowej. Został wcielony do Cesarskiej armii i walczył od 1917 do 1918 prawdopodobnie na froncie zachodnim. Ze służby został zwolniony w październiku 1918 roku.

Powstaniec wielkopolski

Powstanie wielkopolskie – powstanie polskich mieszkańców Prowincji Poznańskiej przeciwko Rzeszy Niemieckiej, toczące się na przełomie lat 1918–1919. Polacy domagali się powrotu ziem zaboru pruskiego do Rzeczypospolitej, umacniającej swoją niepodległość.

Powstanie wielkopolskie wybuchło 27 grudnia 1918 w Poznaniu, w czasie wizyty powracającego do Polski Ignacego Jana Paderewskiego, który w drodze do Warszawy przybył 26 grudnia do Poznania, owacyjnie witany. Tego samego dnia Paderewski wygłosił przemówienie do swoich rodaków licznie zgromadzonych przed hotelem Bazar. Nazajutrz 27 grudnia swoją paradę wojskową na Świętym Marcinie urządzili Niemcy – zrywano polskie i koalicyjne flagi, napadano na polskie instytucje – doszło do zamieszek, w wyniku których wywiązała się walka, podjęta następnie przez oddziały kierowane przez Polską Organizację Wojskową Zaboru Pruskiego.

Powstańcy w krótkim czasie opanowali całą Prowincję Poznańską z wyjątkiem jej północnych i południowo-wschodnich obrzeży. Powstanie zakończyło się 16 lutego 1919 roku rozejmem w Trewirze, który rozszerzał na front powstańczy zasady rozejmu w Compiègne z 11 listopada 1918 kończącego I wojnę światową. Było to jedno z czterech, obok powstania wielkopolskiego 1806 roku, powstania sejneńskiego w 1919 roku i II powstania śląskiego w 1920 roku, zwycięskich powstań w dziejach Polski. Pierwsze z polskich powstań z tamtego okresu, które umożliwiło realizację wszystkich założonych celów.

Patent.

Dla upamiętnienia zbrojnego odruchu narodowego celem zrzucenia znienawidzonego jarzma pruskiego i połączenia się z Macierzą, oraz okresu organizacji i działalności formacji Wojsk Wielkopolskich, zatwierdzono w dniu 14 marca 1920 roku rozporządzeniem M. S. Wojsk z dnia 14.05. 1920 4135 W. M. Odznakę Pamiątkową Wojsk Wielkopolskich przedstawiającą symbolicznie tradycyjną walkę polskości z krzyżacką butą, barbarzyństwem i przewrotnością w postaci krzyża ośmiokończastego używanego przez krzyżaków a przekreślonego Bolesławowym Szczerbcem na wpół dobytym z pochwy na znak ustawicznej czujności i gorliwości do walki w obronie niepodległej Ojczyzny. Zawieszenie na ramieniu krzyża zerwane kajdany oznaczają skruszone pęta niewoli. Na znak samodzielności formacji Wojsk Wielkopolskich w okresie 27 grudnia 1918 r. jest pochwa miecza przepasana wstęga o barwach narodowych i ozdobiona monogramem z liter W. W. /Wojska Wielkopolskie/. Jako przynależnemu do 4 p. Strzel. Wlkp. 58 p. p./ przyznano pod nr. S. 111 c. prawo noszenia Odznaki Pamiątkowej Wojsk Wielkopolskich

kapralowi Śmierzchalskiemu Kazimierzowi ur. 8. 2. 1899r.

Poznań, dnia 10. 10. 1922 r Pieczęć okrągła z Godłem Państwa

DOW. OKRĘGU KORPUSU Nr. VII komisja : członek Witkowski por. prezes kierownik członek K. Okoniewiski kpt. 18419

Wojna polsko – bolszewicka

Po Powstaniu Wielkopolskim został przydzielony do 4 Pułku Strzelców Wielkopolskich, 58 p p w 14 Dywizji Poznańskiej, z którą to w 1920 r. brał udział w wojnie polsko – bolszewickiej, w kontruderzeniu znad Wieprza. W czasie wojny polsko – bolszewickiej 14 Dywizja Poznańska wraz z 16 Dywizja Pomorską i 21 Dywizją Podhalańską wchodziła w skład 4 Armii, którą dowodził osobiście zwierzchnik Wojsk Polskich Józef Piłsudski. Dnia 10.10. 1922 r. Kazimierz Śmierzchalski otrzymał patent i prawo noszenia Odznaki Pamiątkowej Wojsk Wielkopolskich,

Od 3.10. 1924 został przeniesiony do Korpusu Ochrony Pogranicza na Kresach Wschodnich. Tam mieszkał z rodziną i pełnił obowiązki dowódcy strażnicy w okolicach miejscowości Sejny pow. Suwałki.

W 1937 roku Kazimierz Śmierzchalski podupada na zdrowiu nie jest zdolny do pełnienia dalszej służby. Wraz z żoną Janiną Śmierzchalską z domu Buchnajzer z pochodzenia koźminianką przenoszą się do domu przy Placu 3 Maja (dziś Plac Wolności 16). Jeszcze w czasie służby w KOP wybudował w Koźminku kamienicę obok kościoła, która do chwili obecnej jest własnością rodziny. Kazimierzowi Śmierzchalski przyznano rentę.

Janina i Kazimierz Śmierzchalscy

Co ciekawe, nie uwzględniono w rozliczeniu tego, że Kazimierz walczył także w I wojnie światowej! Mimo zaświadczenia wydanego przez władze niemieckie w 1933 roku.

II wojna światowa

W sierpniu 1939 roku mimo zaawansowanej choroby sierżant Śmierzchalski ochotniczo zgłasza się do Armii Poznań i uczestniczył w wojnie obronnej! Po rozbiciu wojsk polskich w walkach nad Bzurą dostał się do niewoli i przebywał w Stalagu XXIA w Ostrzeszowie jako jeniec wojenny. Kazimierz nie wiedział, że jest zamknięty w tym samym obozie, co ojciec Maksymilian Maria Kolbe, który 14 sierpnia 1941 roku za życie innego więźnia zostanie zamordowany zastrzykiem z fenolu w Oświęcimiu.

Stalag XXIA w Ostrzeszowie Schildberg

Stalag XXIA. O.M.M.Kolbe i zakonnicy z Niepokalanowa z komendantem obozu Hansem Mulzerem. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Władysława Golusa w Ostrzeszowie

Obóz dla jeńców podoficerów i szeregowych Stalag XXI A (Schildberg), istniał od września 1939 do marca 1943 r. W początkowym okresie przebywała tam także ludność cywilna (ogółem ok. 12 tys. osób), przywożona z całej Polski, którą razem z jeńcami rozmieszczano w różnych budynkach w mieście (m.in. w byłym internacie księży salezjanów, synagodze, gmachu urzędu skarbowego, oraz miejscowej fabryce mebli). We wrześniu 1939 r. do obozu deportowano m.in. franciszkanów z Niepokalanowa wraz z ojcem Rajmundem (Maksymilianem) Kolbe. Od połowy 1940 r. w obozie więziono jeńców, początkowo wyłącznie

Stalag XXIA. Grupa więźniów na boisku dzisiejszego Liceum.Ze zbiorów Muzeum Regionalnego im. Władysława Golusa w Ostrzeszowi

polskich oficerów i szeregowych, od końca maja 1940 r. do obozu deportowano jeńców francuskich (m.in. z francuskich wojsk kolonialnych), w sierpniu 1940 r. – jeńców angielskich z korpusu ekspedycyjnego walczącego pod Dunkierką. W grudniu 1940 r. większość jeńców polskich skierowano do innych obozów, w Ostrzeszowie pozostali jeńcy francuscy i angielscy, pod koniec października 1942 r. odnotowano także kilku Jugosłowian. W obozie urządzono szpital rozlokowany w kilku pomieszczeniach na terenie miasta; pracowali w nim także polscy jeńcy – lekarze i sanitariusze. Akcję niesienia pomocy jeńcom rozwinął PCK, a także miejscowa ludność.

Obóz dla jeńców i oficerów – Oflag XXI C (Schildberg), założony jesienią 1943 r. na terenie byłego stalagu XXI A, zlikwidowano w końcu stycznia 1945 r. Przebywali tu oficerowie i ordynansi – jeńcy holenderscy, włoscy, serbscy, radzieccy oraz ok. 1,5 tys. jeńców norweskich.

Anna Ziółkowska

źródło : https://www.miejscapamieci.org

„Zeznanie”

W październiku 1939 r. jako porucznik rezerwy w niemieckich oddziałach obrony pogranicza objąłem na rozkaz swoich wojskowych przełożonych dowództwo obozu internowanych w Ostrzeszowie. W tym obozie, mieszczącym sie w gimnazjum, obok paruset polskich cywilnych osób przebywało również około 30 franciszkanów z klasztoru Niepokalanów koło Warszawy. Między nimi był O. Maksymilian Kolbe. Ich zwolnienie i powrót do klasztoru nastąpił 08.12.1939 r.

Starałem się sie wprawdzie jak mogłem, uczynić zakonnikom pobyt w obozie jak najbardziej znośnym. Mimo wszystko życic w obozie było trudne. Samo odosobnienie działało na nich przygnębiająco. Musieli spać na podłodze bez koców. Posiłki były niewystarczające. Przymusowa bezczynność nużyła. Bardzo przykre było dla nich i to, że tygodniami pozostawali bez religijnej pociechy, jaką stanowi Msza i komunia Św. Jednak, że O. Maksymilian Kolbe, z którym miałem kontakty, jak i również jego Bracia zakonni nigdy przede mną się nic żalili.

Wręcz przeciwnie los swój cierpliwie i z poddaniem znosili aż do godziny powrotu do Klasztoru.

Zaświadczam to z całą świadomością.

Na początku grudnia (1939 r.) O. Maksymilian Kolbe prosił mnie, aby jemu i Braciom zakonnym ułatwił przyjęcie Komunii Świętej. Na moją prośbę miejscowy duchowny z Ostrzeszowa spełnił to życzenie wczesnym rankiem w Święto Niepokalanej Matki Bożej. Za to oni byli mi szczególnie wdzięczni.

Hans Mulzer, proboszcz

8670 Hof, Saale 5 grudnia 1970

https://dziejeostrzeszowa.pl

Stalag XXIA. Walki bokserskie zorganizowane przez jeńców.

Stan zdrowia sierżanta Śmierzchalskiego się pogarsza. Zostaje zwolniony ze Stalagu XXIA otrzymuje pismo od Komendanta obozu zwalniające go z niewoli ale z ostrzeżeniem.

ODPIS

Stalag XXI A Numer znaku rozpoznawczego : 25 829

Komendantura

Tymczasowe zaświadczenie o zwolnieniu Nr. 2 643 Ważne tylko do 15 maja 1940.

Polski jeniec wojenny Śmierzchalski Kazimierz urodzony 08.02.1899 r w Dakowy Mokre, został jako trwale niezdolny do pracy i jako inwalida zwolniony na rozkaz Dowództwa Sił Zbrojnych do swej Ojczyzny : K o ź m i n e k, powiat K a l i s z.

Z chwilą zwolnienia dotychczasowy jeniec wojenny jest osobą cywilną i będzie traktowany jako partyzant, w wypadku gdy postara się o jakąkolwiek broń. Po przybyciu do celu podróży ma się osobiście zgłosić u miejscowych władz policyjnych a następnie w przynależnym Starostwie zameldować, które na niniejszym poświadczeniu odnotują zgłoszenie się. Samowolne opuszczenie miejsca pobytu jest zabronione. To tymczasowe poświadczenie należy oddać w Starostwie, które po wydaniu dowodu tożsamości zaraz odprowadzi je do komendantury Stalagu XXI A.

27 kwietnia 1940 r. Podporucznik i komendant

Naczelnik Urzędu jako władza miejscowej policji Koźminek, dnia 4 maja 1940.

Po powrocie do Koźminka już jako cywil musi, jak przypuszczamy z tego dokumentu zdać ubranie obozowe w urzędzie niemieckim w Bornhagen (potem niemiecką nazwę Koźminka – Bornhagen Niemcy zmienili na Bornhag)

Gmina Bornhagen wystawia mu także Ausweis. Dokument podpisał burmistrz Vogt.

Mimo choroby i pobytu w Stalagu, oraz kontroli ze strony Gestapo. Kazimierz Śmierzchalski czynnie bierze udział w tajnej konspiracji antyniemieckiej.

Bardzo ciekawe dokumenty z okresu okupacji zachowały się w idealnym stanie po żonie Kazimierza, Janinie.

Pobyt w niewoli odbija się na zdrowiu Kazimierza. Zły stan zdrowia pogarsza się jeszcze bardziej. Dokumenty medyczne wystawione w Krakenhaus Kalisch, czyli przez kaliski szpital, stwierdzają zaawansowaną gruźlicę.

Kazimierz Śmierzchalski by wygrać z tą ciężką chorobą powinien dostawać pełnowartościowe pokarmy, niestety Niemcy wprowadzili ograniczenia żywnościowe. Osobno dla nich, osobo dla Volksdeutschy, osobną dla Żydów i osobną dla Polaków.

Zgodnie z zarządzeniem Namiestnika Rzeszy z 5 maja 1941 roku dzienna racja dla Polaków była o 1000 kalorii niższa niż dla Niemców.

Tygodniowy przydział żywności w gramach dla osób dorosłych wyglądał wówczas następująco:

Artykuł żywnościowy	Polacy	Niemcy
Mięso i jego przetwory	250	400
Tłuszcze zwierzęce	–	50
Masło (margaryna)	62	250
Chleb	2250	2250
Makaron	–	100
Kasza	100	100
Groch	–	100

Osoby ciężko pracujące miały racje dodatkowe, ale i tu przydział dla Niemców był znacznie większy:

Artykuł żywnościowy	Polacy	Niemcy
Mięso	200	400
Tłuszcze zwierzęce	–	62
Margaryna	62	62
Chleb	1400	1400

Robotnicy niemieccy zatrudnieni w szczególnie ciężkich warunkach otrzymywali dodatkowo 1000 g chleba, 400 g mięsa oraz 343 g tłuszczów zwierzęcych. Niestety, normy te Polaków już nie obejmowały.

Państwo Śmierzchalscy szukają pomocy, by walczyć o życie Kazimierza. Niestety nie wiemy czy taką pomoc otrzymał. Najprawdopodobniej nie.

Blut und Boden, w skrócie Blubo (pol. Krew i Ziemia) – ideologia używana w III Rzeszy, oparta na idei przywiązania ludzi do ziemi, na której żyją.

Charakter

Charakterystyka Blut und Boden głosiła, że chłopstwo jest źródłem życia rasy nordyckiej i w przeciwieństwie do ludności miejskiej, chłopi są ostoją społeczeństwa, która odrodzi naród i rasę. Teoria krwi i ziemi została po raz pierwszy użyta pod koniec XIX wieku wraz z rozwojem niemieckiego narodowego romantyzmu oraz pierwszych teorii rasistowskich.

Termin wymyślony przez niemieckiego pisarza naturalistę Georga Conrada w 1901 roku. Głównym popularyzatorem teorii krwi i ziemi był Richard Walter Darré, wpływowy polityk NSDAP oraz znany teoretyk kwestii rasowych III Rzeszy. Jego polityka doprowadziła do masowego wzrostu poparcia dla partii nazistowskiej na terenach wiejskich. W późniejszych latach idea Richarda Darre stała się podstawą niemieckiej polityki eksterminacyjnej w czasie II wojny światowej.

Do dziś teoria Blut und Boden znajduje poparcie w niemieckich kręgach skrajnie prawicowych.

22 czerwca 1942 roku w wieku 43 Kazimierz Śmierzchalski przegrywa walkę z chorobą. Został pochowany na miejscowym cmentarzu w Złotnikach. Do dziś zachowały się akty zgonu.