Akcja „Zaolzie”

Akcja „Zaolzie”

Zainspirowani kolejnymi zdjęciami Pana Zygmunta Hermana.

Czechosłowacja 1938 rok.

Czechosłowacja 1938 rok.

Czechosłowacja 1938r.

Czechosłowacja 1938r.

 

 

 

 

 

 

 

Polsko-czechosłowackie konflikty graniczne

 
 

Od 1918 r. w stosunkach między Polską a Czechosłowacją dochodziło do konfliktów wokół kilku spornych terenów: Śląska Cieszyńskiego, Orawy, Spiszu, zaś po II wojnie światowej także ziemi kłodzkiej i ziemi raciborskiej.

Śląsk Cieszyński

 

Pomnik i mogiła Polaków poległych podczas starć polsko-czeskich w 1919 roku na cmentarzu w Zebrzydowicach

Największy konflikt graniczny dotyczył ziem Śląska Cieszyńskiego i rozgrywał się w kilku etapach, głównie między rokiem 1919 a 1938.

5 listopada 1918 w wyniku uzgodnień lokalnych rad: polskiej Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego (w skład weszli: Józef Londzin, Tadeusz Reger, Jan Michejda) i czeskiej (Zemský národní výbor pro Slezsko) mieszany narodowościowo teren Śląska Cieszyńskiego został tymczasowo podzielony według kryterium etnicznego z zastrzeżeniem, że ostateczne rozgraniczenie terytorialne pozostawia się do rozstrzygnięcia przez rządy Polski i Czech. Według tej umowy strona polska administrować miała powiatami: bielskim, cieszyńskim i częścią powiatu frysztackiego, a czeska powiatem frydeckim i pozostałą częścią powiatu frysztackiego. 28 listopada 1918 roku Naczelnik Państwa – Józef Piłsudski wydał dekret o wyborach do Sejmu Ustawodawczego na dzień 26 stycznia 1919 roku (Dz.U. z 1918 nr 18 poz. 47). Ustanowiony dekretem okręg wyborczy nr 35 obejmował między innymi na Śląsku Cieszyńskim: miasto Bielsko, powiat bielski, Cieszyn i Frysztat bez gmin: Orłowa, Dziećmorowice, Pietrwałd, Łazy, Sucha Średnia i Dolna.

Konflikt zbrojny w 1919 r.

Dekretu tego nie uznały władze czechosłowackie w Pradze i zażądały wycofania oddziałów polskich, aby uniemożliwić przeprowadzenie w polskiej strefie wyborów do Sejmu. Wobec odmowy, wykorzystując chaos panujący w Polsce w związku z organizowaniem się struktur państwowo-wojskowych, wojną polsko-ukraińską i powstaniem wielkopolskim, 23 stycznia 1919 roku, na rozkaz premiera Karla Kramářa i prezydenta Tomáša Masaryka, wojska czechosłowackie w liczbie 16 tys. żołnierzy, z pociągiem pancernym i artylerią (pod dowództwem płk. Josefa Šnejdarka), wkroczyły na Śląsk Cieszyński. Posunięcie to jednak także pogwałciło postanowienia umowy z 5 listopada i, jak wykazały następne wydarzenia, celem wojsk czechosłowackich nie było uniemożliwienie wyborów do polskiego Sejmu, lecz zajęcie i wcielenie całego Śląska Cieszyńskiego do Czechosłowacji, a wybory wykorzystano jedynie jako pretekst do inwazji. W pierwszym dniu ofensywy Czesi zdobyli Bogumin i kopalnie Zagłębia Karwińskiego, które były bronione przez miejscowych górników i polską młodzież szkolną. 24 stycznia Czesi zajęli Karwinę, Suchą i Jabłonków. Oddziały polskie liczyły wtedy w tym rejonie tylko 3 tys. żołnierzy pod dowództwem gen. Franciszka Latinika. O świcie 26 stycznia, w dniu polskich wyborów, Czesi skutecznie natarli pomiędzy Zebrzydowicami i Kończycami Małymi na 60-osobowy oddział kpt. Cezarego Hallera (brata gen. Józefa Hallera). Jednak wkrótce około godz. 8 ich natarcie powstrzymała polska kompania piechoty z Wadowic por. Kowalskiego. Około południa wojska czechosłowackie natarły na Stonawę, z której na skutek braku amunicji musiała wycofać się kompania wadowicka. Po uzupełnieniu amunicji w części Stonawy Na Smokowcu, Polacy podjęli nieskuteczną próbę odbicia Stonawy. W natarciu zginęło około 75% polskiej kompanii, z której Czesi wymordowali następnie kilkunastu wziętych do niewoli polskich żołnierzy (pochowano ich w Stonawie). Wkrótce w rejon walk przybyły polskie posiłki pchor. Królikowskiego ze spieszonymi szwoleżerami, którzy kontratakiem odzyskali utracony teren i uniemożliwili wojskom czechosłowackim dalsze natarcie od frontu. W związku z ponawianymi atakami czechosłowackim od strony lewej flanki w rejonie Suchej Górnej i Olbrachcic, bronionej przez 30 miejscowych milicjantów ppor. Pawlasa, gen. Latinik około godz. 17.00 wydał rozkaz wycofania wojsk na linię Wisły i opuszczenia oskrzydlonego Cieszyna. Następnego dnia wojska czechosłowackie zajęły Cieszyn, Goleszów,Hermanice, Ustroń i Nierodzim. W dniach 28-30 stycznia doszło do nierozstrzygniętej bitwy pod Skoczowem, w związku z czym wieczorem, z powodu nacisku Ententy, nastąpiło zawieszenie broni. Strona czechosłowacka jednak nie chciała zrezygnować ze swego celu włączenia całego Księstwa Cieszyńskiego do Czechosłowacji i dopiero po bardzo silnych naciskach mocarstw zachodnich władze w Pradze zgodziły się przystąpić do negocjacji. 3 lutego podpisano polsko-czechosłowacki układ o tymczasowej granicy na Śląsku Cieszyńskim, w myśl którego ustalono nową linię demarkacyjną wzdłuż linii Kolei Koszycko-Bogumińskiej (strona czechosłowacka uzyskała południowo-zachodnią część powiatów Cieszyn i Frysztat, kontrolowanych przed inwazją przez Polskę). Zmuszenie strony czechosłowackiej do realizacji postanowień tej umowy okazało się bardzo trudne. Przeciągające się negocjacje w sprawie wycofania się wojsk czechosłowackich były kilkakrotnie przerywane ponownymi atakami żołnierzy czechosłowackich, którzy próbowali pokonać słabsze oddziały polskie (ostatnie walki zostały podjęte przez wojsko czeskie pomiędzy 2124 lutego). Po wielokrotnych interwencjach mocarstw zachodnich, Czesi wycofali się w końcu na nową (korzystniejszą dla nich od linii z 5 listopada) linię demarkacyjną. 25 lutego wojsko polskie wreszcie ponownie wkroczyło do, jedynie wschodniego, Cieszyna.

Podział Śląska Cieszyńskiego w 1920 r.

3 lutego 1919 władze Czechosłowacji zgodziły się w Paryżu pod naciskiem przedstawicieli Ententy na ogłoszenie plebiscytu. Latem 1920 podczas ofensywy Tuchaczewskiego na Warszawę, minister spraw zagranicznych Edvard Beneš wykorzystał sytuację Polski i przeforsował na konferencji w Spa, by o podziale Śląska Cieszyńskiego zadecydowały mocarstwa bez przeprowadzania plebiscytu, na co zgodził się premier Władysław Grabski, licząc na pomoc mocarstw w obliczu inwazji bolszewickiej na Polskę. Na skutek propagandy czeskiej i powiązań Beneša i Masaryka wśród elit na zachodzie, mocarstwa zadecydowały podzielić Śląsk Cieszyński 28 lipca 1920 r. korzystnie dla Czechosłowacji (uzyskali polskie tereny, które przyznano pod ich zarząd po wojnie z 1919 roku, całą strefę zdemilitaryzowaną oraz część resztek polskiego terytorium pozostawionych Polsce po wojnie z 1919 roku z miastami Trzyniec, Karwina, Jabłonków oraz południowymi dzielnicami Cieszyna) oraz oddali Czechosłowacji większość spornych terenów Spisza i Orawy. Za włączeniem tych terenów do Czechosłowacji optowali też miejscowi Niemcy (ze względu na bliższość kulturową z Czechosłowacją oraz mieszkającą tam liczną mniejszością niemiecką) oraz Ślązacy ze Śląskiej Partii Ludowej.

Polski rząd uznał decyzję Rady Ambasadorów ze względu na pogarszającą się sytuację na froncie wojny polsko-bolszewickiej pod warunkiem przepuszczania przez Czechosłowację transportów z bronią dla Wojska Polskiego. Czechosłowacja mimo deklaracji Edvarda Beneša w Spa aż do bitwy warszawskiej żadnych transportów do Polski nie przepuściła.

44% terenu o pow. 1002 km^2 ze 139,6 tys. mieszkańców przypadło Polsce (94 tys. Polaków, 2 tys. Czechów oraz 43 tys. Niemców). Większość ziem, o pow. 1280 km^2, zamieszkiwaną przez 295,2 tys. osób (139 tys. Polaków, 113 tys. Czechów, 34 tys. Niemców), w tym tereny uprzednio administrowane przez polską Radę Narodową Księstwa Cieszyńskiego z 179 tys. mieszkańców (123 tys. Polaków, 32 tys. Czechów, 22 tys. Niemców), znalazło się w granicach Czechosłowacji. Polska uzyskała więc tereny ze sporą liczbą mieszkańców niemieckiej narodowości, natomiast okolice Jabłonkowa, gdzie posługiwano się niemal wyłącznie językiem polskim, znalazły się za granicą. Z kolei po stronie polskiej znalazły się miejscowości, w których część mieszkańców była nastawiona pro-czechosłowacko (a właściwie uznawała ją za mniejsze zło od Polski; był to m.in. rejon Wisły, Goleszowa i Skoczowa) oraz niemieckie wyspy językowe (Bielsko i w mniejszym stopniu Strumień).

Na skutek działalności bohemizacyjnej już w 1921 roku czechosłowacki spis ludności wykazał tylko 69 tys. Polaków w całym czechosłowackim Śląsku Cieszyńskim. Powstało tym samym zamieszkane w większości przez Polaków tzw. Zaolzie – część powiatów frydeckiego, frysztackiego i cieszyńskiego wraz z połową Cieszyna (odtąd Český Těšín). Nieprzychylna mniejszości polskiej polityka władz czechosłowackich doprowadzała do konfliktów narodowościowych i emigracji części ludności polskiej, głównie najbardziej prześladowanych polskich działaczy narodowych i społecznych.

Jedną z głównych przyczyn sporu była strategiczna dla Czechosłowacji linia kolejowa z Bogumina do Koszyc – tzw. Kolej Koszycko-Bogumińska, wówczas jedno z najważniejszych połączeń czeskiej sieci kolejowej ze Słowacją. Dalszym powodem były złoża węgla kamiennego w Zagłębiu Karwińskim i przemysł ciężki Śląska Cieszyńskiego (huta w Trzyńcu (największa w dawnych Austro-Węgrzech), zakłady przemysłowe w Boguminie). Nie można także zapomnieć o jeszcze przedwojennych celach politycznych Karla Kramářa, pierwszego czeskiego premiera, który dążył do utworzenia silnego i rozległego państwa czeskiego w granicach historycznych, połączonego wspólną granicą z Rosją (jego ambicje obejmowały zajęcie południowej Polski, zachodniej Ukrainy, Śląska, Słowacji, północnej Austrii z Wiedniem).

Konflikt w 1938 roku

W 1938 r., korzystając z nacisków, które Adolf Hitler wywierał na Czechosłowację, władze polskie rozpoczęły realizację przygotowywanych od 1934 r. planów rozwiązania siłowego (Komitet Siedmiu przy Sztabie Generalnym). 21 września 1938 r. Polska wypowiedziała (Dz.U. z 1938 nr 85 poz. 579) III część umowy (o ochronie mniejszości) pomiędzy RP a ČSR w sprawach prawnych i finansowych zawartą 23 kwietnia 1925 r. 30 września 1938 r. o godz 23.45 powziąwszy uprzednio informację o rozstrzygnięciach układu monachijskiego, w tym o zamiarze oddania w III Rzeszy obszaru uznawanego za żywotną strefę polskich interesów (Bogumin i okolice), działając wyprzedzająco w stosunku do akcji Niemiec, przekazała Czechosłowacji z terminem 12-godzinnym ultimatum żądające oddania zamieszkanego przez Polaków Zaolzia (termin ultimatum: 1 października 1938, godz. 12.00, zmieniony na wniosek rządu Czechosłowacji na godz. 13.00). Żądaniom towarzyszyła koncentracja na granicy Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Śląsk” (dow. gen. Władysław Bortnowski), dywersje przygraniczne przeprowadzane przez Polaków z Zaolzia (ataki na posterunki i urzędy) oraz kampania propagandowa – w Katowicach powstały Legion Zaolziański oraz Komitet Walki o Śląsk Zaolziański. Rząd czechosłowacki ugiął się przed ultimatum 1 października i zgodził się przekazać sporne terytorium Polsce. Po uzgodnieniu spraw związanych ze zmianami granicznymi, 2 października 1938 r. na Zaolzie wkroczyły oddziały polskie, zajmując jednocześnie leżącą na Słowacji ziemię czadecką aż pod przedmieścia miejscowości Čadca. W tym czasie Niemcy zajmowały Kraj Sudecki (np. Sudety, Śląsk Opawski, tzw. kraik hulczyński i inne ziemie przyznane im w Monachium). Podczas zajmowania Zaolzia doszło do konfliktów z Niemcami, którzy także chcieli uzyskać niektóre tereny na Zaolziu – węzeł kolejowy i stację w Boguminie, lecz Polacy wyprzedzili żołnierzy niemieckich.

9 grudnia 1938 r. wojska polskie opuściły wieś Morawka, zwracając ją zarazem Czechosłowakom i ustalając ostateczny kształt granicy na Zaolziu. Fakt ten, jak również wcześniej dokonane korekty anektowanych obszarów w gminach Rychwałd (oddano 2 ha z 10 mieszkańcami) oraz Szobiszowice czy Dolne i Górne Domasławice (łącznie oddano Czechom 8,87 km²), miały świadczyć, zdaniem Marka Sobczyńskiego, o dobrej woli i obiektywizmie strony polskiej, która nie zagarnia „cudzego” sięgając tylko po należne jej obszary.

Zajęte tereny Zaolzia i ziemi czadeckiej zostały włączone do powiatów frysztackiego i cieszyńskiego województwa śląskiego.

Na Zaolziu od opuszczenia tych terenów przez Niemców na początku 1945 r. do 9 maja 1945 działała polska administracja państwowa, która została zlikwidowana przez armię radziecką. Sowieci przekazali Zaolzie Czechosłowacji. Po wojnie władze czechosłowackie stwierdziły jednostronnie, że zatwierdzona przez rząd czechosłowacki w 1938 roku zmiana graniczna, następnie utwierdzona nową polsko-czechosłowacką umową graniczną, jest nieważna. Sporne tereny zostały zgodnie z życzeniem Stalina przekazane Czechosłowacji.

Orawa

 

Obszar Orawy (bez okolic Mędralowej) przyłączony do Polski w 1938 na mapie topograficznej WIG z 1939

Przed I wojną światową cała Orawa należała do Węgier, górną Orawę jednak zamieszkiwała ludność polska. Początkowo Rada Ambasadorów planowała przeprowadzenie tu plebiscytu.

Podział etniczny na Orawie odzwierciedlał także podział religijny, Górna Orawa z ośrodkiem w Trzcianie była katolicka, zaś Dolna skupiona wokół Dolnego Kubina – protestancka.

W 1920 r. Polska walcząca z ofensywą Tuchaczewskiego uległa naciskom Benesza i zgodziła się dokonać podziału terenu bez plebiscytu. Konferencja Ambasadorów uznała te ustalenia i zrezygnowała z plebiscytu. Polsce przypadła część terenu Górnej Orawy – łącznie 12 wsi z Jabłonką. W 1924 doszło do wymiany terytoriów – Polska otrzymała resztę wsi Lipnica Wielka (od 1920 podzielonej granicą), a Czechosłowacja wsie Głodówka i Sucha Góra.

W 1938 po wystosowanym ultimatum przyłączono do Polski niewielkie terytorium Orawy – m.in. oddane w 1924 dwie wsie, fragment gminy Trzciana sąsiadujący z Lipnicą Wielką oraz część terytorium miejscowości Bobrów(fragment zachodniego stoku góry Krywań oraz pastwisko i las Osadzka) i Orawskiej Półgóry (Dolina Jałowca od przełęczy Głuchaczki do przełęczy Jałowieckiej z uroczyskiem Jałowiec i południowym stokiem Mędralowej aż po łożysko potoku Półgórzanka). Niepodległa Słowacja odzyskała te tereny 21 listopada 1939, po ataku na Polskę u boku III Rzeszy.

Spisz

 

Niektóre skrawki Spiszu zajęte przez Polskę w 1938

 

Zmiany granicy na obecnym pograniczu polsko-słowackim w I połowie XX wieku:
1 – teren wokół Czadcy, zajęty razem z Zaolziem w 1938,
2 – część wsi Lipnica Wielka, w latach 1918-1924 do Czechosłowacji,
3 – teren polskiej Orawy, przyłączony formalnie w 1920,
4 – wsie Głodówka i Sucha Góra, do 1924 i w latach 1938-1939 należące do Polski,
5 – rejon Tatr, będący w 1902 przedmiotem roszczeń węgierskich (w 1902 r. potwierdzono przynależność do Galicji, od 1918 do Polski),
6 – terytorium Jaworzyny, 1938-1939 do Polski,
7 – polski Spisz, od 1920 w granicach Polski,
8 – Leśnica Pienińska, w latach 1938-1939 należąca do Polski.

W 1918 roku teren stał się kolejnym przedmiotem sporu. W 1920 Ententa przekazała większą część Spiszu Słowacji, a północno-zachodni fragment (łącznie teren 195 km²) przypadł Polsce (Polski Spisz).

Konflikt przygasał i wybuchał do 1925 r., kiedy ustalono ostateczną granicę. Na podstawie Protokołu Delimitacyjnego sporządzonego i podpisanego w Zakopanem 30 listopada 1938 r. doszło jednak do korekty – Polska przejęła od Słowacji miejscowości Jaworzyna Tatrzańska i Podspady (obecnie część Jaworzyny), wraz z główną granią Tatr oraz wierzchołkami m.in. Zadniego Gerlachu oraz Lodowego Szczytu, część terytorium należącego do miejscowości Zdziar (granica przebiegała przez Średnicę po grzbiet Magury Spiskiej) oraz wieś Leśnica, a także niewielkie fragmenty terytoriów należących do miejscowości Szwaby Niżne, Szwaby Wyżne, Golembark, a także Lechnica. Z kolei po zakończonej kampanii wrześniowej 21 listopada 1939 na podstawie układu Ribbentrop – Černák całość Spiszu hitlerowcy przekazali Słowacji, będącej satelitą III Rzeszy.

Inne tereny

W 1938 do Polski przyłączono również położone naprzeciw Żegiestowa tereny nad Popradem koło wsi Międzybrodzie (słow. Medzibrodie) i Sulin (słow. Sulín) oraz teren wewnątrz meandru Popradu zwany Słowacką Łopatą (lub Spiską Łopatą), niewielkie skrawki terytorium w okolicach rzeki Cygiełki (pas na południe od linii łączącej szczyty Lackowa, Ostry Wierch oraz Jawor w okolicach Wysowej-Zdroju) na pograniczu Szarysza i Beskidu Niskiego i tzw. źródłowiska Udawy (Balnica w Bieszczadach, przez które przejeżdżała kolejka wąskotorowa z Łupkowa do Cisnej).

Ziemia kłodzka i raciborska

Teren dawnego czeskiego hrabstwa kłodzkiego historycznie nie jest częścią Śląska. Po wojnach śląskich ze względu na swe strategiczne znaczenie obronne wraz z ogromną większością Śląska został na mocy pokoju wrocławskiego odebrany Habsburgom przez Prusy (od 1871 w granicach Niemiec).

W lipcu 1944 roku Stalin kreśląc na mapie przyszłe zachodnie granice Polski oparł je na Odrze i Nysie Kłodzkiej jednocześnie wyznaczył nowe granice Czechosłowacji obejmujące ziemię kłodzką i raciborską[potrzebne źródło]. Natomiast w czasie konferencji poczdamskiej na przełomie lipca i sierpnia 1945 roku zaprezentował inną koncepcję zachodnich granic Polski – opartych na linii Nysy Łużyckiej i Sudetów wzdłuż byłej granicy niemiecko-czechosłowackiej. Zmiana ta spowodowała odstąpienie od wcześniejszej koncepcji przekazania Ziemi kłodzkiej i raciborskiej Czechosłowacji. Wywołało to ostry konflikt o podział ziem poniemieckich pomiędzy Polską a Czechosłowacją. Czesi wystąpili z pretensjami do Ziemi kłodzkiej oraz powiatów prudnickiego, głubczyckiego, raciborskiego i kozielskiego – na tych terenach żyła wciąż niewielka liczba Czechów (okolice Lewina Kłodzkiego iKudowy-Zdroju, tzw. czeski kątek) oraz Morawian (kilka wiosek na południu powiatu głubczyckiego i raciborskiego).

W czerwcu 1945 roku, przed Konferencją Poczdamską doszło do ruchów czeskich wojsk w kierunku Kłodzka (do Międzylesia wysłany został pociąg pancerny) oraz Raciborza, w okolicach którego mieszkała pewna liczba ludności morawskiej. W ramach kontrposunięcia rząd polski koncentrował oddziały na linii Olzy; doszło do jednodniowego, wzajemnego ostrzeliwania pozycji.

Polskie propozycje wymiany terytoriów

Na luty 1946 roku zaplanowano rokowanie polsko-czechosłowackie w Pradze na temat przebiegu linii granicznej. Przed rokowaniami konferencja polskich rzeczoznawców zaproponowała listę potencjalnych terenów do wymiany. Projekt ten zakładał następujące, możliwe zmiany linii granicznej (idąc od zachodu w kierunku wschodnim):

    • worek żytawski, słabo skomunikowany z resztą Polski, wraz z przyległym od północy obszarem miasta Zawidów, może być oddany w zamian za zachodnie stoki doliny Popradu dla zracjonalizowania gospodarki w tym rejonie,
    • przyłączenie do Polski wsi Dolny Odrzysz (niem. Nieder Ullersdorf), obecnie Dolní Boříkovice, w celu skrócenia granicy,
    • przyłączenie wsi Wünschendorf (obecnie Srbská), w celu skrócenia granicy,
    • południowe stoki Gór Izerskich jako słabo skomunikowane z powiatem jeleniogórskim, oddać Czechosłowacji w zamian za Jaworzynę,
    • wsie Albensdorf (obecnie Okrzeszyn) i Berthelsdorf (obecnie Uniemyśl) można oddać celem skrócenia granicy.
  • Rejon Kłodzka:
    • okolice Kudowy, uprzemysłowiony obszar z uzdrowiskiem, zamieszkany przez ludność czeską, po wododział Łaby, do wymiany za Zaolzie,
    • południowo-zachodnie stoki Gór Bystrzyckich do wymiany za Jaworzynę,
    • okolice Międzylesia po górne Langenau (Długopole Górne) do wymiany za Zaolzie,
    • grupa Śnieżnika do oddania za okolice Javorníka,
    • okolice Javorníka przyłączyć do Polski w celu skrócenia granicy oraz usprawnienia komunikacji między Lądkiem a Otmuchowem,
    • węzeł kolejowy w Głuchołazach oddać do wymiany za Zaolzie lub zaproponować korzystne warunki tranzytu dla Czechosłowacji,
    • okolice Osobłogi (Osoblaha) przyłączyć do Polski celem skrócenia granicy.
  • Rejon głubczycko-raciborski:
  • Zaolzie:
  • Spisz, Orawa i Jaworzyna:
    • przyłączenie do Polski Jałowca Małego, czyli południowych stoków Mędralowej dla skrócenia granicy w zamian za Dubne,
    • przyłączenie do Polski pastwisk z Lipnicy Wielkiej dla racjonalnej gospodarki wsi oraz wyprostowania granicy w zamian za Dubne,
    • Jaworzyna Tatrzańska, wariant A: żądanie dla Polski całości w zamian za stoki Gór Izerskich i Bystrzyckich oraz, ewentualnie, gromad Chyżne, Kacwin, Niedzica wieś, Łapsze Wyżne, Łapsze Niżne i Łapszanka; wariant B: część Jaworzyny – dolinę Białki po grzbiet Szerokiej Jaworzyńskiej w zamian za stoki Gór Izerskich i Bystrzyckich,
    • dolina Popradu, wariant A: zachodnie stoki w zamian za worek żytawski; wariant B: dla Polski Łopata koło Żegiestowa i poprowadzenia granicy wzdłuż Popradu w zamian za wieś Leluchów,
    • możliwość odstąpienia zamieszkanego przez Łemków Leluchowa i Dubnego w zamian za poprawki w rejonie Babiej Góry, Lipnicy Wielkiej, Popradu i koło Cisnej,
    • przyłączenie do Polski pasa o szerokości 100 metrów wzdłuż kolejki koło Cisnej w zamian za Dubne.

Propozycje te w wielu miejscach zacierały historyczne granice – zarówno dawnego Królestwa Czeskiego, wewnętrzne granice śląskie, jak i na dawnej granicy polsko (galicyjsko)-węgierskiej. W czasie rokowań w Pradze (16-25 lutego 1946) nie zdołano jednak ustalić żadnej wymiany i powyższe polskie propozycje pozostały tylko na papierze. Wobec nacisków Moskwy doszło do wycofania się czeskich wojsk za linię rzeki Opawy, ale w maju 1946 strona czeska poszerzyła swoje żądania o port rzeczny w Koźlu, Głuchołazy oraz tereny wałbrzyskiego i jeleniogórskiego.

Zakończenie

10 marca 1947 pod naciskiem Moskwy doszło do podpisania układu o przyjaźni między Polską a Czechosłowacją, jednak kwestie graniczne (ziemia kłodzka, Zaolzie) pozostawiał on nieuregulowane. Dopiero 13 czerwca 1958 rządy PRL i CSR podpisały porozumienie zamykające spory graniczne i zatwierdzające:

  • na Śląsku Cieszyńskim polsko-czeską granicę z roku 1920
  • na Spiszu i Orawie linię ustaloną w roku 1924
  • w pozostałej części linię graniczną sprzed roku 1938 z ziemią kłodzką po jej północnej – wówczas już polskiej – stronie
  • korektę graniczną z Czechosłowacją z 1958 roku.

Morawianie żyjący na Śląsku w okolicy Raciborza i Opola oraz Czesi z Kotliny Kłodzkiej i okolic Strzelina, podczas akcji weryfikacyjnej zostali w większości pozytywnie zweryfikowani.

Share Button

Dodaj komentarz