Fritz Haber – Geniusz czy morderca?

Fritz Haber 1868-1934

Fritz Haber 1868-1934

Fritz Haber – Geniusz czy morderca?

Każdy ogarnięty pasją doświadcza prędzej czy później terminu, nazwanego słusznie przez mojego kolegę z grupy „skrzywienie”. Ów „skrzywiony” widzi świat swoimi oczami, zatraca rzeczywistość, widzi coś, czego inni niezarażeni jego pasją nie widzą, i nigdy nie zobaczą. Prosty przykład – fotograf patrząc na góry, widzi ciekawe ujęcia, przyrodnik, wyjątkową faunę i florę, geolog, ciekawe minerały a historyk zobaczy w każdym głazie czy górce, schron czy zamek! Ten syndrom ma wady, ale ma i zalety, postrzeganie świata przez pasjonata może pokazać świat dla innych zupełnie niewidoczny, ale też pokaże coś, co nawet sam pasjonat ominie. W tym wypadku było inaczej. Chce udowodnić, że owo „skrzywienie” czasem pokaże coś, co naprawdę istnieje, chce pokazać, że oczy bez pasji (to nie znaczy, że złe) czasem nie widzą oczywistych i wyraźnych przekazów dla świata, czy dla potomnych. Ta „bakteria” potrafi pokazać coś, czego nie da się zobaczyć, dlatego kolego…bądźmy jak najbardziej skrzywieni! Tylko „skrzywione” oczy zobaczą to, co ja zobaczyłem. 

Cmentarz Żydowski we Wrocławiu

Będąc parę lat temu na cmentarzu żydowskim we Wrocławiu, zrobiłem to niewinne, ba! By nawet powiedzieć, banalne zdjęcie grobu. Już patrząc przez obiektyw, pomyślałem skąd znam nazwisko Haber? Gdzieś musiałem je wcześniej widzieć! „Skrzywienie” mówiło, pomyśl Arni…Haber..Haber…Haber? Kto to jest cholera Haber?! Ojej już wiem!!! Przypomniało mi się! Oto, co oznacza  nazwisko Haber!

   

Grób Haberów

Grób Haberów

Grób, który przypadkiem trafiłem w obiektywie, to grobowiec rodziców Fritza Habera. Fritz Haber (1868-1934) Urodzony we Wrocławiu (z niem. Breslau) Niemiec, żydowskiego pochodzenia. Profesor chemii na uniwersytecie w Karslruhe, oraz instytutu imienia Cesarza Wilhelma w Berlinie. Pan Haber dostał nagrodę Nobla (1918) za metodę syntezy amoniaku. Prosto mówiąc pan Fritz Haber, z powietrza opracował metodę pozyskiwania azotu stając sie tym wynalazcą do dziś używanych nawozów sztucznych! Opisano go, jako człowieka, który ” z powietrza zrobił chleb”. Problem z tym…że nie został w pamięci ludzkości zapamiętany z tego powodu, ale zupełnie innego…


Fritz Haber (ur. 9 grudnia 1868 we Wrocławiu, zm. 29 stycznia 1934 w Bazylei) – chemik niemiecki pochodzenia żydowskiego, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1918 roku za syntezę amoniaku z azotu i wodoru.
Życiorys

W latach 1886–1891 studiował na uniwersytecie w Heidelbergu u Roberta Bunsena, potem na uniwersytecie w Berlinie. W 1892 r. wyjechał na jeden semestr do Politechniki w Zurychu aby uzupełnić wiedzę w obszarze technologii chemicznej pod kierunkiem prof. Georga Lungego. Jesienią tego samego roku przeniósł się na Uniwersytet w Jenie, do laboratorium prof. Ludwiga Knorra. W Jenie przebywał dwa lata[1]. W tym okresie[a] przeszedł z judaizmu na protestantyzm[1][3][4]. Nie wyjaśnił powodów tej decyzji, prawdopodobnie miała ona na celu ułatwienie kariery uniwersyteckiej. W roku 1894 został asystentem prof. Hansa Buntego w Technische Hochschule Karlsruhe[5]. W 1898 r. uzyskał tam stanowisko profesora chemii[5][6], a od 1911 do 1933 r. był profesorem w Kaiser-Wilhelm-Institut für Physikalische Chemie und Elektrochemie (obecnie Fritz-Haber-Institut der Max-Planck-Gesellschaft).

Instytut im. Habera

Instytut im. Habera

Prowadził badania w dziedzinie elektrochemii i katalizy. Od 1904 rozpoczął prace nad równowagą reakcji powstawania amoniaku z atomów azotu i wodoru w wysokich temperaturach i wysokim ciśnieniu. Badania związane były z prognozowanym na lata 30. XX wieku głodem w Europie (gdzie w ciągu dwóch stuleci liczba mieszkańców zwiększyła się czterokrotnie). W badaniach wykorzystał odkrycie z lat 40. XIX wieku Justusa von Liebiga, który zauważył, że wzrost roślin pobudzają związki azotu. Na początku wieku XX producenci rolni sprowadzali z Ameryki Płd. guano i importowali saletrę z Chile. Obydwie substancje były stosunkowo drogie i było ich zbyt mało, aby zaspokoić potrzeby rolników europejskich. W latach

Nagroda Nobla

Nagroda Nobla

1905–1910 opracował metodę syntezy amoniaku, nazwaną później metodą Habera i Boscha. W 1908 Haber otrzymał po raz pierwszy ciekły amoniak metodą półprzemysłową. Proces, opatentowany przez Habera, polegał na wpompowywaniu do reaktorów azotu i wodoru, które pod wpływem wysokiej temperatury i ciśnienia w obecności katalizatorów łączyły się tworząc amoniak. W latach 1908–1913 Haber pracował – wspólnie ze współtwórcą BASF, Carlem Boschem (laureatem Nagrody Nobla w roku 1931 za rozwój wysokociśnieniowych procesów technologicznych)[7] – nad wdrożeniem technologii w skali przemysłowej. W roku 1913 przedsiębiorstwo BASF wybudowało fabrykę w Ludwigshafen, w której rozpoczęto produkcję amoniaku z wodoru i azotu z atmosfery. W prasie pisano w tym czasie, że Haber „zrobił chleb z powietrza”. Dziś światowa produkcja nawozów azotowych, wytwarzanych metodą Habera-Boscha, osiąga kilkaset tysięcy ton rocznie[8]. Dzięki produkcji nawozów azotowych Haber został milionerem. Poza majątkiem odkrycie dało mu sławę i zaszczyty. Stanął na czele Instytutu chemii fizykalnej im. Cesarza Wilhelma w Berlinie (dziś Instytut im. Habera).

Fritz w laboratorium

Fritz w laboratorium

Okres I wojny światowej

Po wybuchu I wojny światowej amoniak zastąpił importowaną z Chile saletrę do produkcji materiałów wybuchowych i amunicji. Niemcy szybko i tanio uzupełniały swoje arsenały zbrojeniowe. Haber na zlecenie niemieckiego Sztabu Generalnego rozpoczął pracę nad wykorzystaniem chemii na potrzeby armii (konwencja haska z 1907 zabraniała stosowania broni chemicznej). W odpowiedzi na zapotrzebowanie niemieckiej armii, zamiast toluenu, zaproponował do produkcji trotylu stosowanie ksylenu i innych pochodnych ropy naftowej[3].

I wojna,Pociski z gazem

I wojna,Pociski z gazem

Traktował on swoją pracę jako patriotyczny obowiązek. Mówił, że nauka w czasie pokoju należy do całego świata, a w czasie wojny musi służyć państwu. Mówił swoim współpracownikom, że jeśli uda się szybko pokonać wrogów Niemiec, konflikt pochłonie mniej ofiar (Francuzi w tym czasie też pracowali nad rozwojem broni chemicznych). Podczas I wojny światowej był jednym z głównych organizatorów produkcji i zastosowania gazów bojowych przez armię niemiecką m.in. pod Langemark i Ypres (II bitwa pod Ypres) i pod Bolimowem. Pod Ypres Haber osobiście nadzorował atak chemiczny. Notował spostrzeżenia objawów u konających żołnierzy. Generalicja niemiecka nie wykorzystała potencjału broni chemicznej, a naukowcy z Paryża i Londynu szybko rozszyfrowali skład chemiczny toksycznych substancji niemieckich. Zaangażowanie Habera w produkcję gazów bojowych doprowadziło do samobójstwa jego żonę Clarę Haber, która nie mogła znieść obciążenia psychicznego, związanego z przyczynianiem się jej męża do śmierci żołnierzy (zastrzeliła się z pistoletu służbowego Habera). Nazajutrz po pogrzebie żony Haber wyruszył na front wschodni ponownie testować gazy bojowe.

W 1917 roku ponownie się ożenił, tym razem z Charlotte Nathan, z którą miał dwójkę dzieci. Po zakończeniu I wojny zapadł na depresję[3].

Po I wojnie światowej

Fritz Haber z drugą żona Hedwig i Synem Hermanem z pierwszego małżeństwa.

Fritz Haber z drugą żona Hedwig
i Synem Hermanem z pierwszego małżeństwa.

W roku 1918 Haber został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii za opracowanie metody syntezy amoniaku. W tym czasie aktywnie działał w odbudowie niemieckiego przemysłu wojennego. Kontynuował prace w tajnej fabryce w pobliżu Wittenbergi. Stanął na czele Degesch – Niemieckiego Towarzystwa do Walki ze Szkodnikami. Szukał środków, którymi łatwo byłoby zabijać pchły, wszy i pluskwy, lęgnące się w magazynach czy ładowniach statków oceanicznych. To właśnie wtedy, w latach 20. XX wieku, jego współpracownicy pod jego nadzorem opracowali technologię produkcji cyklonu B, który chociaż początkowo był przewidziany jako środek do dezynfekcji i dezynsekcji, został później zastosowany przez Niemców w komorach gazowych podczas II wojny światowej. Granulki cyklonu zawierały toksyczny cyjanowodór, który uwalniał się stopniowo, skutecznie niszcząc szkodniki. Cyklon B osiągnął sukces, a jego produkcja wynosiła setki ton. Haber pomagał też produkować iperyt Hiszpanii, która używała go w walce z powstańcami w Maroku. Jednocześnie próbował metodami elektrochemicznymi uzyskać złoto rozpuszczone w wodzie morskiej, by Niemcy mogły spłacić gigantyczne kontrybucje. Próby z uzyskaniem złota nie zakończyły się powodzeniem, miały jednak duże znaczenie naukowe (według wyliczeń badaczy zespołu Habera z 1923 r. w jednej tonie morskiej wody znajdowało się średnio 0,008 mg złota, co czyni wydobycie złota tą drogą nieopłacalnym).

Fritz i Einstein

Fritz i Einstein

Po dojściu Hitlera do władzy w 1933 roku, w ramach czystek antyżydowskich Haber zmuszony został do zwolnienia swoich współpracowników pochodzenia żydowskiego, po czym sam złożył rezygnację. Wyjechał do Wielkiej Brytanii, gdzie dostał ofertę pracy na University of Cambridge. Po dwóch miesiącach opuścił Anglię ze względu na stan zdrowia i wyruszył w podróż w kierunku południowym, w poszukiwaniu cieplejszego klimatu. Miał ofertę Chaima Weizmana (późniejszego pierwszego prezydenta Izraela) posady w tworzonym właśnie Instytucie Badawczym Daniela Sieffa. Stan zdrowia nie pozwalał mu jednak na tak daleką podróż. 29 stycznia 1934 zmarł w Bazylei w Szwajcarii[9][6].

Albert Einstein napisał o nim „Była to tragedia niemieckiego Żyda, tragedia wzgardzonej miłości”[10].

Cyklon B

Cyklon B jako środek do zabijania ludzi odkryto przypadkiem. Stosowano go do odwszawiania ubrań skonfiskowanych więźniom przywożonym do obozów koncentracyjnych. Szybko okazało się, że cyklon szybciej działał na ludzi niż na owady. Cztery kilogramy cyklonu były w stanie zabić ok. 1000 ludzi. Kilogram cyklonu kosztował ok. 5 marek niemieckich. Po wojnie jeden z uczniów Habera Bruno Tesch, szef przedsiębiorstwa sprzedającego go do obozów, został skazany na śmierć. Udowodniono mu, że wiedział o przeznaczeniu gazu.


Fritz Haber był Żydem, jednak w jego czasach w Breslau, Żydzi podzielili się na dwa obozy. Na tych, co uważali, że kultura i wiara judaistyczna to rzecz święta, i na tych, co chcieli się zasymilować z krajem, w którym mieszkali, w tym wypadku były to Niemcy. Fritz postanowił przejść do tego drugiego obozu, wiec przeszedł z Tory na Ewangelię  (około 1909 roku), mówi się, że jako Żyd nie miał wyboru jeśli  chciał zrobić światową karierę, ale mówi się także, że chciał być pełnoprawnym Niemcem! W efekcie próbował zatuszować swoje żydowskie pochodzenie.

Clara Immerwahr

Clara Immerwahr 1870-1915

W czasie wybuchu I wojny światowej, Fritz pracował dla armii, twierdząc, że jego ojczyzna jest ważniejsza niż cały poboczny świat. Był jednym z organizatorów produkcji i zastosowania gazów bojowych np. pod Ypres. Tam osobiście nadzorował użycie gazów bojowych na żołnierzach wroga. Notował też objawy zatrucia u żołnierzy, wiec jakby nie było przyczynił sie do śmierci tysięcy żołnierzy dla własnego kraju, którym dla niego były Niemcy. Jego żona dowiedziawszy się sie, czym zajmuje się jej mąż, nie mogąc znieść tej myśli popełniła samobójstwo. Fritz, zaraz niemal po pogrzebie żony, ruszył na front tym razem wschodni, testować dalej śmiercionośne gazy. Tam w bitwie pod Bolimowem ogląda śmierć tysięcy rosyjskich żołnierzy zatrutych chlorem. Po pierwszej wojnie szukał wraz ze swoim zespołem środka chemicznego do zwalczania insektów, to właśnie wtedy jego zespół opracował środek chemiczny (1920 rok) do zwalczania

Przed tym domem Clara popełniła samobójstwo

Przed tym domem Clara popełniła samobójstwo

insektów o nazwie Cyklon A. (cyjanomrówczan metylu), środkiem tym, po dodaniu dla bezpieczeństwa dodatkowego zapachu, zwalczano insekty w lasach, gospodarstwach, a nawet mieszkaniach. Produkcją tego środka zajmuje się firma DEGESCH, której dyrektorem jest osobiście Fritz. Utworzono też specjalną odmianę trucizny dla wojska, pod nazwą handlową Zyklon B (Cyklon B). Był to granulat ziemi okrzemkowej nasączonej cyjanowodorem, który ulatniał się po otwarciu szczelnego opakowania. Środek ten używany był do odwszawiania mundurów żołnierzy powracających z frontu. Zyklonu w takim samym celu używano w obozach koncentracyjnych, zapobiegano w ten sposób rozprzestrzenianiu się  tyfusu, który przenosiły wszy. Do masowego zabijania ludzi użyto go w sierpniu 1941 roku, pomysłodawcą użycia Cyklonu był komendant obozu Karl Fritzch. Kierował on pierwszym użyciem gazu na ludziach. W wersji do użycia w komorach gazowych pozbawiono Cyklon ostrzegawczego zapachu. Produkcja wersji bez środka zapachowego była objęta najściślejszą tajemnicą. Tuż po wojnie, skazano na śmierć ucznia Fritza Habera, Bruno Tescha, producenta Cyklonu B, i szefa firmy produkującej gaz w wersji bezzapachowej. Udowodniono, że firma wiedziała do czego gaz miał służyć.   Ja chyba nie muszę opisywać, co znaczy dla świata dziś ta nazwa…

O Fritzu Haberze piszemy też w tym temacie : 

I wojna światowa – Bitwa nad Rawką

ZYCLON B

ZYKLON B

Kiedy po dojściu do władzy Adolfa Hitlera Albert Einstein wyjechał z Niemiec do USA i oczernił jego rządy, Fritz potępił go publicznie, niestety przeliczył się. Dla Hitlera i jego popleczników był tylko Żydem, parszywą istotą  niegodną człowieka i dlatego jego wiedza czy osiągnięcia nie miały znaczenia. Fritz, mimo, że wiernie służył i Niemcom i faszyzmowi został zmuszony do emigracji. Zmarł w Szwajcarii w 1933 roku. Został sławnym ojcem nawozów sztucznych, niesławnym naukowcem zabijającym środkami bojowymi tysiące ludzi w I wojnie. I ojcem najgorszego znanego dziś sposobu mordowania masowego Cyklonu B. I tak Fritz nie widząc o tym, zabił swoim wynalazkiem własną rodzinę, doprowadził do śmierci samobójczej własną żonę, i swoim wynalazkiem zabił miliony swoich pobratymców, mimo że wyparł się ich wiary i kultury…..

Grób Haberów w Bazylei

Grób Haberów w Bazylei


W drodze do Izraela 29 styczniu 1934 roku, po pierwszym zawale serca umiera w hotelu w Bazylei. Został poddany kremacji, a jego prochy, spoczęły na jego życzenie obok pierwszej zony Clary Immerwahr na cmentarzu w Bazylei.

Zródło

Wikipedia, archiwum SRGH Schondorf 

Dodaj komentarz