Przedmoście Kalisz

R.G.H Schondorf.pl – Dziękuje Stowarzyszeniu Przedmoście Kalisz i autorowi tekstu Tomkowi Dalinkiewiczowi. Każdą osobę zainteresowaną tematem kaliskich umocnień zapraszamy na fanpage Stowarzyszenia Przedmoście Kalisz  https://www.facebook.com/groups/przedmosciekalisz/

Linia obronna Przedmoście Kalisz

  „Przedmoście Kalisz” to 21 żelbetonowych schronów i 23 drewnianych(stan na 28 sierpnia 1939 r.) zlokalizowanych w zachodniej i południowo-zachodniej części Kalisza, wybudowanych latem 1939 roku. W latach 20-tych i 30-tych XX wieku, polski Sztab Główny, analizując hipotetyczną przyszłą wojnę z Niemcami, stawiał na to, iż Wielkopolska będzie pierwszym, głównym terenem batalii. To przez nasz region spodziewano się głównego uderzenia niemieckiego, które miało iść po linii Kalisz-Łódź-Warszawa.

   Generał Kutrzeba, późniejszy dowódca Armii Poznań, na początku 1938 roku, opracował plan budowy umocnień i obrony Wielkopolski. Plan ten, przewidziany był w realizacji na 3 lata i miliardy zł kosztów. Zarówno pierwsze, jak i drugie odpadało. Nie było na to czasu i pieniędzy. Postanowiono budować umocnienia na przedmościach: Kalisz, Koło, Poznań. Kalisz- miasto w 1939 roku 85 tysięczne, bezpośrednio zagrożone inwazją hitlerowską, dość mocno zaczęło się przygotowywać do obrony. Oficjalny rozkaz do budowy umocnień wokół Kalisza wydano 24 czerwca. 12 lipca wydano kolejny rozkaz, znoszący m.in. zakaz budowy umocnień na terenach rolnych, przed żniwami. Prace budowlane rozpoczęto  na początku lipca. Termin ukończenia budowy fortyfikacji przewidziano na 15 września 1939 roku. Jeżeli chodzi o Przedmoście Kalisz, to planowano wybudować 66 żelbetowych schronów. Nasza 25 Dywizja Piechoty, posiadająca najliczniejsze oddziały inżynieryjno-saperskie w całej Armii Poznań, budowała umocnienia w Kaliszu, Brudzewku i Kole. Pomagała lokalna ludność i bezrobotni opłacani z funduszu pracy (praktykowane w całym kraju). Przykładowo na mocy uchwał Rady Miasta Kalisza z 18 sierpnia, 20 sierpnia robotnicy kaliskich fabryk pod hasłem:” Samorzutnie tworzymy linię >Maginota<”, z zarządem przykładowo fabryki pluszu i aksamitu, brali udział w budowie kaliskich umocnień. Gros schronów wybudowano w dniach 10-31 sierpnia. Wybudowano ogółem na Przedmościu Kalisz 21 schronów bojowych żelbetowych, 3 dalsze były w budowie i 23 drewniane (stan na 28 sierpnia 1939 r), postawiono zasieki o długości 11 km, wykopano rów przeciwpancerny o długości 11 km. Wybuch wojny przerwał te prace, schrony miały jeszcze mokry beton i z reguły nie były obsypane jeszcze ziemią. Przez pierwsze 3 dni września, próbowano dokańczać te prace.

    Przedmoście Kalisz było obsadzane przez 29 pułk strzelców kaniowskich ( 25 Dywizja Piechoty). Gdy 1 września wybuchła wojna, pozostałe pułki kaliskiej dywizji dostały rozkaz wycofania się na skrzydła 29 psk. W ten sposób 60 pułk piechoty z Ostrowa Wielkopolskiego i 56 pułk piechoty z Krotoszyna rozpoczęły marsz w kierunku na Kalisz. To samo tyczyło się dyonów 25 pułku artylerii lekkiej przydzielonych do tychże pułków (jedynie III dyon haubic 25 pal-u, stacjonował już w Kaliszu w momencie wybuchu konfliktu). Naprędce kończono budowę umocnień wokół Kalisza. Gdyby Niemcy uderzyli w kierunku na Kalisz, miano stoczyć bitwę całą dywizją. Czy z miastem stałoby się to samo, co w roku 1914? Tego już się nie dowiemy…29 psk obsadzał linię obronną do 3 września włącznie, po czym odmaszerował na Przedmoście Koło, wysadzając za sobą mosty w rodzinnym mieście. 25 Dywizja Piechoty maszerując na Przedmoście Koło została zaatakowana przez 9 niemieckich samolotów, z czego kompania ckm zdołała w rejonie Cekowa zestrzelić 7 sztuk. Ale to już oddzielna historia.

6aa 7aa 8 64273_387537494734267_3768108508562958649_n


     Kaliskie schrony noszą nazwę jedno i dwu-tradytorowych (typ A i B), od ognia czołowego i obserwacyjne. Schron jedno-tradytorowy (jedno stanowisko na ckm) miały być wytrzymałe na liczny ostrzał dział 75 mm i pojedyncze 105 mm, natomiast dwu-tradytorowe (dwa stanowiska na ckm), miały przewidzianą wytrzymałość na duży ostrzał kalibru 105 mm i sporadyczny 155 mm.

      Ciekawostką są kaliskie schrony obserwacyjne, gdyż nie występują w instrukcji saperskiej, na podstawie której to, budowano latem 1939 roku polskie fortyfikacje. Istnieje hipoteza, że mogły być równie dobrze jednostanowiskowymi schronami na rkm.

Kaliskie schrony od ognia czołowego, posiadają tzw. ucho, które również nie występuje w instrukcji saperskiej.

        W internecie istnieje mapka Przedmościa Kalisz, na której schrony są ponumerowane od 1 do 19 i tak przyjęło się wśród pasjonatów, liczyć poszczególne obiekty (schron o nr 13 już nie istnieje).

     Kaliskie schrony nie zostały wykorzystane bojowo, z racji tego, że główne niemieckie uderzenie ominęło Kalisz. Obecnie z 21 wybudowanych przed wojną sztuk, przetrwało 18 . Nie przetrwał ani jeden schron drewniany (z 23 sztuk). Schrony przy trasie numer 25 są zagrożone zniszczeniem, ponieważ jest to teren inwestycyjny. Nie są wciągnięte do rejestru zabytków, znajdują się jedynie w Gminnej Ewidencji Zabytków miasta Kalisza (oprócz schronów nr 2, 3 i 4).

    Wiele osób poddaje w wątpliwość sens wybudowania Przedmościa Kalisz, potocznie zwanego Kaliską Linią Maginota, ze względu na fakt, że uderzenie niemieckie przeszło bokiem. Musimy jednak pamiętać, że istniały niemieckie plany uderzenia na Kalisz, które zmieniły się już w trakcie trwania wojny. Ponadto należy mieć na uwadze, że fortyfikacja wcale nie musi wziąć udziału w walce, aby spełnić swoją rolę. Wystarczy że istnieje, gdyż w ten sposób odstrasza przeciwnika, ograniczając tym samym jego zakres działania.

                                                                                                                       Tomasz Dalinkiewicz

Źródła:

„Armia Poznań w wojnie obronnej 1939 roku” – P.Bauer i B.Polak

„Wielki leksykon uzbrojenia. Wrzesień 1939. Polskie schrony bojowe”. Tom 37 – S.Kucharski i P.Kurzawa

„Fortyfikacja wczoraj i dziś” – M.Rogalski i M.Zaborowski

„29 pułk strzelców kaniowskich” – P.Dymek

„25 pułk artylerii lekkiej Ziemii Kaliskiej” – B.Kustosik

Share Button

Dodaj komentarz